Jak stymulacja nerwu błędnego wpływa na choroby zapalne jelit? 

Choroby zapalne jelit, takie jak choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, charakteryzują się przewlekłym stanem zapalnym w obrębie przewodu pokarmowego, prowadzącym do nasilonych objawów jelitowych oraz wpływającym negatywnie na jakość życia. Coraz więcej dowodów wskazuje na istotną rolę nerwu błędnego w ich patogenezie oraz jako potencjalnego celu terapeutycznego.

1. Przewlekły przebieg: objawy mogą występować przez długi czas, a okresy wzmożonej aktywności choroby (zaostrzeń) mogą się przeplatać z okresami remisji, gdy objawy są mniej nasilone lub nie występują.
2. Objawy jelitowe: Objawy obejmują między innymi ból brzucha, wzdęcia, krwawienie z jelit, biegunkę lub zaparcia, problemy z regulacją masy ciała, zmęczenie i osłabienie, problemy z koncentracją, obniżenie nastroju.
3. Naruszenie funkcji jelitowych: Choroby zapalne jelit mogą prowadzić do zaburzeń funkcji jelitowych, takich jak zmniejszona zdolność wchłaniania składników odżywczych, osłabienie bariery jelitowej, co prowadzi do zwiększonej przepuszczalności jelitowej, oraz powstawanie owrzodzeń i blizn w błonie śluzowej jelit.
4. Możliwe powikłania: Choroby zapalne jelit mogą prowadzić do powikłań, takich jak zwężenia jelit, przetoki, perforacje jelit, niedokrwienie jelit, a także zwiększone ryzyko nowotworów jelita grubego.
5. Wpływ na jakość życia: Objawy chorób zapalnych jelit mogą istotnie wpływać na jakość życia, prowadząc do ograniczeń w codziennych aktywnościach, pracy i życiu społecznym. 

Te cechy w połączeniu z przewlekłością i złożonością chorób zapalnych jelit sprawiają, że są to schorzenia wymagające kompleksowego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. 

W terapii oprócz zleconej przez lekarza farmakologii lub fitoterapii powinna zostać uwzględniona lekkostrawna dieta o charakterze przeciwzapalnym (więcej o diecie przeciwzapalnej, tutaj), odpowiednia aktywność fizyczna, szczególna dbałość o ilość i jakość snu, balans między pracą i odpoczynkiem wiążące się niejednokrotnie zmiana stylu życia (o trwałej zmianie stylu życia, czytaj tutaj). 

Stosunkowo nową, popartą badaniami metodą terapeutyczną jest stymulacja nerwu błędnego. 

Nerw błędny, najdłuższy z nerwów czaszkowych to kluczowy element układu nerwowego.

Odgrywa kluczową rolę w regulacji funkcji jelit oraz w komunikacji między układem nerwowym a układem odpornościowym. Jego funkcje obejmują kontrolę perystaltyki jelit, wydzielania soków trawiennych, a także modulację odpowiedzi immunologicznej w obrębie przewodu pokarmowego. Ostatnie badania sugerują, że dysfunkcja nerwu błędnego, może przyczyniać się do nasilenia stanu zapalnego w chorobach zapalnych jelit oraz może być związana z nasileniem objawów. 

Aby to dobrze zrozumieć powinniśmy pokrótce poruszyć temat osi jelitowo- mózgowej i cholinergicznych szlaków przeciwzapalnych. (Termin "cholinergiczne" odnosi się do substancji chemicznych lub receptorów, które są związane z działaniem acetylocholiny, neurotransmitera - czyli substancji chemicznej przenoszącej sygnały nerwowe w układzie nerwowym. Receptory cholinergiczne są miejscami na powierzchni komórek nerwowych i innych komórek, które reagują na acetylocholinę).

Oś jelitowo mózgowa systemem komunikacji między układem nerwowym a przewodem pokarmowym. 

W skrócie, oś jelitowo-mózgowa to system komunikacji, który pomaga twoim jelitom i mózgowi współpracować, abyś czuł się dobrze fizycznie i emocjonalnie. To jak zgrany zespół, który działa razem, aby utrzymać twoje zdrowie i dobre samopoczucie.

Mechanizm związany z nerwem błędnym jest często określany mianem "osi błędnej”. Nerw ten może "poinformować" mózg o stanie zapalnym w organizmie i jednocześnie otrzymać od mózgu polecenie, aby zainterweniować i zmniejszyć to zapalenie. 

Jest to przykład neuroimmunomodulacji, w której układ nerwowy i układ odpornościowy wzajemnie na siebie wpływają. Proces, w którym twoje układy nerwowy i odpornościowy współpracują, aby utrzymać cię zdrowym.

Twoje nerwy i układ odpornościowy komunikują się ze sobą, wysyłając sobie sygnały. Kiedy twoje ciało wykrywa infekcję, twoje nerwy mogą wysłać sygnał do układu odpornościowego, żeby ten zareagował i zaczął walczyć z chorobą. Podobnie, twój układ odpornościowy może przekazywać informacje z powrotem do mózgu, informując go o potrzebach organizmu.

Neuroimmunomodulacja pomaga utrzymać równowagę między twoim zdrowiem fizycznym i emocjonalnym. Kiedy układy nerwowy i odpornościowy działają razem, mogą wspierać siebie nawzajem, abyś czuł się silny i zdrowy. To jak zespół, który wspólnie pracuje, aby chronić cię przed chorobami i utrzymać twoje dobre samopoczucie.

Kiedy nerw błędny jest stymulowany, aktywuje specyficzne receptory zwane receptorami cholinergicznymi (czytałeś o nich wyżej) na powierzchni makrofagów – komórek układu odpornościowego, które odgrywają kluczową rolę w procesie zapalnym. 

Aktywacja tych receptorów przez acetylocholinę (główny neurotransmiter nerwu błędnego) inicjuje szereg reakcji wewnętrznych, prowadzących do zmniejszenia produkcji i uwalniania cytokin prozapalnych, takich jak interleukina-6 (IL-6), czynnik martwicy nowotworów α (TNF-α), i interleukina-1β (IL-1β). Cytokiny te są kluczowymi mediatorami w indukowaniu i podtrzymywaniu stanu zapalnego, a ich nadmierna produkcja jest związana z wieloma chorobami zapalnymi, w tym z chorobami jelit. Co wykazuje wiele badań naukowych. 

Stany zapalne mogą prowadzić do "nieszczelnych jelit" (więcej czytaj tutaj), stanu, w którym bariera jelitowa staje się zbyt przepuszczalna, co umożliwia przenikanie szkodliwych substancji i mikroorganizmów.

W normalnych warunkach, bariera jelitowa działa jako filtr, który kontroluje, co przenika z jelit do krwiobiegu. Selektywny filtr przepuszczający składniki odżywcze i blokujący zagrażające zdrowiu składniki. Gdy ta bariera jest uszkodzona lub osłabiona, substancje, które zwykle są ograniczane do przewodu pokarmowego, mogą przedostawać się do krwiobiegu.

Ten proces może prowadzić do autoagresji, czyli atakowania własnych tkanek i narządów przez układ odpornościowy. Kiedy szkodliwe substancje, takie jak bakterie, toksyny, czy fragmenty niestrawionych białek przedostają się przez osłabioną barierę jelitową do krwiobiegu, układ odpornościowy może zareagować na nie jak na zagrożenie, co może prowadzić do stanów zapalnych i autoagresji.

Zmniejszenie zapalenia może pomóc w odbudowie uszkodzonych połączeń międzykomórkowych w nabłonku jelitowym, co z kolei zmniejsza przepuszczalność jelit i ogranicza dostęp patogenów oraz toksyn do krwiobiegu.

Mikrobiota jelitowa odgrywa kluczową rolę w regulacji funkcji bariery, produkcji śluzu, oraz w modulacji odpowiedzi immunologicznej. 

Przez wpływanie na układ nerwowy jelit, VNS może promować korzystne zmiany w mikrobiomie, takie jak wzrost liczby pożytecznych bakterii, co wspomaga zdrowie bariery jelitowej i ogólną homeostazę jelit.

Badania wykazały, że VNS może skutecznie zmniejszać objawy i poprawiać stan pacjentów cierpiących na Zespół Jelita Drażliwego (IBS), nieswoiste zapalenia jelit (IBD) oraz celiakię. Poprzez bezpośredni wpływ na przepuszczalność jelit i procesy zapalne, VNS otwiera nowe możliwości terapeutyczne.

Jako nieinwazyjna forma stymulacji, tVNS (przezskórna elektrostymulacja) oferuje łatwość aplikacji. Swoje początki miała jako forma leczenia padaczki lekoopornej i depresji, wiążąc się z chirurgicznym wszczepieniem urządzenia. Aktualnie możemy skorzystać z nie inwazyjnej i bezbolesnej metody polegającej na stymulacji poprzez gałązkę uszną nerwu błędnego – przypinając w odpowiednie miejsce na uchu klips z elektrodą, podłączoną do urządzenia emitującego delikatne impulsy elektryczne. 

Ta opowieść podkreśla, jak postępy w badaniach mogą prowadzić do innowacyjnych rozwiązań w leczeniu chorób, które dotychczas były trudne do opanowania, dając nadzieję na lepszą jakość życia dla wielu pacjentów.